Halı ve kilimler başlangıçlarından itibaren sadece insanların fiziksel ihtiyaçlarını değil, aynı zamanda psikolojik beklentilerini de karşılamak için yapıldı. Dini inançlar ve dinsel yaşam filozofik düşünceleri, insan ruhunu zenginleştirdi ve geliştirdi. Bu, sanatçı ve onun işini çeşitli yollardan etkiler. Sadece halılar ve kilimlerdeki motiflere, kompozisyonlara bakmak bile bunu aşikar kılar.
Türk halılarındaki motiflerin anlamları, bölgelere göre farklılık gösterir. Ancak motifler genelde dini inançları, asaleti, gücü ve aşağıda açıkça tanımlanmış temaları sembolize eder. Halı ve kilimlerin dili sadece dokumacının hünerini göstermekle kalmaz, ayrıca onların mesajlarını da iletir.
|
|
Muska ve Nazarlık |
 |
Bazı insanların bakışlarında bir güç olduğuna, bu
bakışların kötülüğe, zarara, şansızlığa ve hatta ölüme bile sebep olduğuna inanılır. Nazarlıklar işte bu kem bakışların etkisini azaltan çeşitli nesnelerdir. Böylece onu taşıyanları korur. "Muska" ise sahibini tehlikeli dış faktörlerden korumak için, sihirli ve dini bir güce sahip olduğuna inanılan yazılı bir tılsımdır.
|
|
Kuş |
 |
Türk halılarında görülen kuş motifleri çeşitli anlamları ihtiva eder. Baykuş ve kara karga gibi kuşlar kötü şans anlamına geldiği gibi; kumru, güvercin ve bülbüllerde iyi şansı
simgelemeleri için kullanılır. Kuş; mutluluk, keyif ve sevginin sembolüdür. Güç ve kuvveti simgeler. O, Anadolu'da kurulmuş çeşitli yerleşimlerin, imparatorluk sembolüdür. Kuşlar ayrıca ilahi mesajcılara ve uzun bir yaşama işaret eder. Ejderha ile dövüşmüş Anka kuşu, baharı haber verir.
|
|
Pıtrak |
 |
Pıtrak, insanların giysilerine ve hayvanların tüylerine yapışan pamuksu bir bitkidir. Onun, kem bakışları savuşturmaya gücünün yettiğine inanılır. Diğer taraftan çiçeklerle dolu anlamında gelen "Pıtrak gibi" deyimi, bu motifin bolluğun bir sembolü olarak un torbaları üzerinde kullanılmasını açıklar.
|
|
Sandık |
 |
Bu motif genelde genç bir kızın çeyiz sandığını simgeler. Bu sandığın içindeki nesneler, eşinin evinde kullanılmak için olduğundan genç kızın beklentileri ve ümitleri dokuduğu, ördüğü ve üzerine nakış işlediği parçalara yansıtılır.
|
|
Çengel ve Haç |
 |
Türk halılarında haçlar ve çeşitli çengel tipleri, insanları tehlikelerden koruması için sık sık kullanılır.
|
|
Ejderha |

 |
Ejderha, aslan gibi ayakları, yılan gibi kuyruğu olan ve kanatları bulunan mitolojik bir yaratıktır. Ejderha, hava ve suyun efendisidir. Ejderha ve Anka'nın uçuşunun, bereketli bahar yağmurları getirdiğine inanılır. Kocaman bir yılan olduğuna inanılan ejderha, hazinelerin ve hayat ağacı gibi sırlı nesnelerin koruyucusudur.
|
|
Kartal |
 |
Güç, kudret, muska, hükümet egemenliği ve eski dini törelerden ortaya çıkan tılsımlar gibi öğeleri temsil eden kartal figürleri, halı dokumacılığında totemleri işaret eder.
|
|
Küpe |
 |
Anadolu'da küpeler evlilik hediyesi olarak vazgeçilmezdir. Bu motifi kullanan bir kız, ailesine evlenmek isteğini dolaylı olarak belli etmeye çalışır.
|
|
Göz |
 |
Bazı insanları kötülüğe, zarara, şansızlığa ve hatta ölüme bile sebep olan güçlü bakışları olduğuna inanılır. Göz motifleri, insan gözünün kem bakışlara karşı en iyi koruyucu olduğu inancından dolayı ortaya çıkarıldı.
|
|
Bereket |
 |
Birlikte kullanılmış "elibelinde" ve "koç boynuzu" motifleri bir erkek ve bir kadını belirtir. Bereket deseni, dişiyi gösteren iki adet "elibelinde" motifi ve erkeği gösteren iki adet "koç boynuzu" motifinden oluşur. Kompozisyonun ortasındaki göz motifi, aileyi kem gözlere karşı koruması için kullanılmıştır.
|
|
Bukağı |
 |
Bukağı; aile
birlikteliğinin devamına, aşıkların düşkünlüğüne ve
birlikte olma umuduna işaret eder.
|
|
El, Parmak ve Tarak |
 |
El, Parmak ve
Tarak motifi, parmakların kem gözlerden koruduğunu temsil
eden beş çizgi ve beş noktayı kapsar. El motifi, verimlilik
ve iyi şansı birleştirir. Aynı zamanda bu motif, Hz.
Muhammed'in kız kardeşinin elini sembolize ettiği için de,
kutsal bir anlam taşır. Tarak motifi genellikle evlilik ve doğum
ile ilişkilidir. Bu motif, evlenme arzusunu ve doğumu kem gözlere
karşı korumayı ifade eder.
|
|
Elibelinde |
 |
Elibelinde,
anneliğin, dişiliğin ve verimliliğin sembolüdür.
|
|
Saçbağı |
 |
Saçbağı
motifi, evlenmeye olan istediği temsil eder. Eğer bir kadın
saçından bir tutamı dokumasında kullanırsa, bu onun ölümsüzlüğe
olan arzusunu dillendirir.
|
|
Koç
boynuzu |
 |
Koç boynuzu,
Türk halılarında üretkenlik, kahramanlık, güç ve
erkeksiliğe alamettir. Bununla birlikte bu simge, bunu dokuyan
kişinin mutlu olduğunun ve bunu açıkça belirttiğinin
ifadesidir.
|
|
Su yolu |
 |
Su yolu, suyun
insan hayatındaki önemini vurgular.
|
|
Akrep |
 |
Akrebin
zehrinin korkusundan dolayı, insanlar kendilerini bu hayvana
karşı korumak için, akrep veya akrep kuyruğuna benzer mücevherleri
taşırlar. İşte akrep motifi de bu amaçla kullanılır.
|
|
Yıldız |
 |
Yıldız
motifi, Türk halılarında üretkenliği temsil eder.
|
|
Hayat ağacı |
 |
Hayat ağacı
motifi, sonsuzluğun sembolüdür. Bu motif, ölümsüzlüğü
araştırmanın ve ölümden sonra yaşam olduğu umudunun bir
nişanıdır.
|
|
Kurt izi |
 |
İnsanlar bu
motifi, kurtlardan ve canavarlardan korunmak için kullanırlar.
Tarih öncesi zamanlarda, insanlar tehlikeli hayvanlardan
kendilerini korumak için, bu hayvanları taklit etmenin veya
onlara benzer şekiller yapmanın doğru olduğuna inanırlardı.
|
|